ΘΕΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΟΝ ΙΣΛΑΜΙΣΜΟ

Των LA BANDA VAGA (KOSMOPROLET).Το πρωτότυπο: https://tinyurl.com/b6tua65b

Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Al-Qaeda στις 11 Σεπτεμβρίου 2001 και την τρομακτική κυριαρχία του Ισλαμικού Κράτους (IS) στο Ιράκ και την Συρία, ο ισλαμισμός στην δύση έγινε μόνιμο θέμα πολιτικών διαφωνιών. Πάει καιρός που ο μουσάτος Ισλαμιστής αντικατέστησε τον κακό Ρώσσο ως ο μόνιμος εχθρός στις ταινίες του Hollywood και συζητιέται συχνά σε τηλεοπτικές εκπομπές η παγκόσμια απειλή της ισλαμιστικής τρομοκρατίας. Ο χείμαρρος από δημοσιογραφικές και επιστημονικές ερμηνείες και θεωρίες με δυσκολία μπορεί να αγνοηθεί, παρόλα αυτά, χρήσιμες υλιστικές αναλύσεις εμφανίζονται σπάνια, αν όχι καθόλου. Για αυτό θεωρούμε άμεσα αναγκαίο να τροχοδρομηθεί μια αριστερή συζήτηση πάνω στην ουσία του ισλαμισμού και τον τρόπο αντιμετώπισής του.

Οι ακόλουθες θέσεις παρουσιάζουν την προκαταρκτική κατάσταση των συζητήσεων μας πάνω στο θέμα του ισλαμισμού. Οι θέσεις, ως μια ιστορική- υλιστική ανάλυση, προσπαθούν να δουν τον ισλαμισμό μέσα από την ιστορία και τις κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές συνθήκες. Αυτή η αφετηρία στρέφει το βλέμμα της κυρίως στο Ιράν, αλλά όχι μόνο. Με την «ισλαμική επανάσταση» ή πιο σωστά αντεπανάσταση του Ιράν το 1979, μπήκε για πρώτη φορά ο Ισλαμισμός ως ανεξάρτητη δύναμη στην παγκόσμια πολιτική σκηνή. Το επιτυχημένο αυτό μοντέλο του ισλαμισμού, παρόλες τις εσωτερικές του αντιφάσεις (μεταξύ άλλων και θρησκευτικές), υποκινεί την παρούσα τρομοκρατία και τις προσπάθειες του IS για δημιουργία κράτους. Η ισλαμική αντεπανάσταση στο Ιράν είναι, επίσης, παράδειγμα της μεταμόρφωσης του κινηματικού τζιχαντισμού σε κρατικό πρότζεκτ. Παρόλα αυτά, παρά το ότι εστιάζουμε στο Ιράν δεν πρέπει να ξεχνάμε την σημασία των [ισλαμιστικών] καθεστώτων-συμμάχων της δύσης. Ιδίως η Σαουδική Αραβία – μια από της σημαντικότερες συνεταίρους των ΗΠΑ και της Γερμανίας στην μέση ανατολή – ήταν και είναι σημαντικός μέτοχος στην χρηματοδότηση ισλαμιστικών οργανώσεων παγκοσμίως [1].

Δεν αντιλαμβανόμαστε τον ισλαμισμό μόνο ως μια πολύ βίαιη και άκαμπτη ανάγνωση του Ισλάμ· ο ισλαμισμός δεν είναι ένα αρχαϊκό απομεινάρι ούτε μια παλινδρόμηση στον μεσαίωνα. Αντιθέτως, βλέπουμε τον ισλαμισμό ως ένα μοντέρνο φαινόμενο, μια προσπάθεια αντίδρασης στις πραγματικές και φαινομενικές αποτυχίες και εξελίξεις του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος. Έτσι, ένα κίνημα είναι ισλαμιστικό όταν έχει ως αξίωμα το να δημιουργήσει μια εναλλακτική πραγματικότητα στις υπάρχουσες σχέσεις, να αλλάξει την κοινωνική δομή, τις πολιτισμικές νόρμες και την οικονομική βάση της κοινωνίας, σε μεγάλο βαθμό, προς αντίστοιχα ισλαμιστικά δόγματα. Με αυτόν τον τρόπο, ο ισλαμισμός αναγκαστικά πρέπει να είναι αυταρχικός, απαντώντας στο σύνολο των αλλαγών της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Ένα σύγχρονο παράδειγμα αυτού του ισλαμισμού είναι το ISIS. Εν τούτοις, πολλά κινήματα και κόμματα έχουν μικτά χαρακτηριστικά ισλαμιστικών και αυταρχικών ισλαμικών στοιχείων. Για παράδειγμα, στο τούρκικο AKP άνετα μπορούν να παρατηρηθούν ισλαμιστικές τάσεις, παρόλα αυτά, το Ισλάμ παίρνει τον ρόλο μιας δευτερεύουσας ιδεολογικής κολόνας και δεν προέχει κατηγορηματικά έναντι άλλων συμφερόντων. Σε αντίθεση με το Ιράν, όπου η δικαστική εξουσία υπάγεται στον ισλαμιστικό νομικό μελετητή, δηλαδή τον Μουλά (Mullah). Δεν υπάρχει καμία επαναστατική ελπίδα μέσα σε τέτοιου είδους ισλαμισμό, όντας ένα μοντέρνο κίνημα το οποίο προσπαθεί να οξύνει τις συνθήκες προς τον αυταρχισμό του. Ο ισλαμισμός είναι η ενσάρκωση της αντεπανάστασης, μια απάνθρωπη και αντιδραστική απάντηση στις παρούσες συνθήκες. Αυτό θέλουμε να τεκμηριώσουμε με τις ακόλουθες θέσεις:

1. Ο ισλαμισμός είναι ένα φαινόμενο της καπιταλιστικής κρίσης. Έτσι, η άνοδος του ισλαμισμού συμπίπτει στα πλαίσια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 1929. Το πρώτο γνωστό (και μέχρι σήμερα επίκαιρο) ισλαμιστικό κίνημα, η «μουσουλμανική αδελφότητα», μπορεί να ιδρύθηκε το 1928, κέρδισε όμως ισχύ μέσα στην κρίση. Ακόμη και αργότερα, η αναγέννηση του ισλαμισμού, με αποκορύφωμα την «ισλαμική επανάσταση» του Ιράν το 1979, λαμβάνει χώρα μέσα στα 70s, παράλληλα με μια νέα παγκόσμια κρίση. Μέχρι και σήμερα, (μετά και την νέα κλιμάκωση της κρίσης από το 2007) εξαπλώθηκε ο ισλαμισμός ως μια αντιδραστική απάντηση στην κρίση, στρεφόμενος ενάντια στην νεωτερικότητα, τον διαφωτισμό και σε όλες τις αριστερές ιδέες ως οι δήθεν αιτίες της κρίσης. Αυτό είναι στενά συνδεδεμένο με αντισημιτική προπαγάνδα. Η εξάπλωση του αντισημιτισμού στην Γαλλία, ως επακόλουθο της υπόθεσης Ντρέιφους, έφτασε στα τέλη του 19ου αιώνα στις αποικίες, όπου χριστιανοί Άραβες μετάφραζαν και εξέδιδαν αντισημιτικά κείμενα στα αραβικά [2]. Η ευρωπαϊκή εξαγωγή του μοντέρνου αντισημιτισμού συνδυάστηκε με αντιιουδαϊκές ερμηνείες του Κορανιού, και έτσι έγινε κύρια αναφορά της μουσουλμανικής αδελφότητας και διάφορων άλλων ισλαμιστικών ομάδων. Το μίσος προς τους Εβραίους υπήρχε ως ζωτικό στοιχείο των ισλαμιστικών ομάδων ακόμη και πριν την ύπαρξη του Ισραήλ. Ένοχοι για όλα τα κακά δεν ήταν οι τρόποι παραγωγής, αλλά αυτοί που κινούν τα νήματα της δυτικής νεωτερικότητας, οι οποίοι ταυτίζονταν με τον Εβραϊσμό, την αριστερά και όλες τις προοδευτικές δυνάμεις. Οι ισλαμιστικές οργανώσεις, μέσω της προσωποποιημένης επεξήγησης της κρίσης, ενδυναμώνονται, καθώς η εξαθλίωση του καπιταλιστικού εκσυγχρονισμού αυξάνεται. Παρόλα αυτά, επειδή η παρούσα καπιταλιστική κρίση δεν είναι ένα παροδικό, ούτε ένα περιορισμένο φαινόμενο, αλλά έχει συστημική φύση, ο ισλαμισμός ως μια αντιδραστική «στρατηγική επίλυσης της κρίσης» συνεχίζει να πείθει. Για να σταθούμε με επιτυχία απέναντι στην ισλαμιστική απειλή, δεν αρκεί να καταπολεμήσουμε τον ισλαμισμό, αλλά πρέπει να καταπολεμήσουμε και την προέλευση της κρίσης.

2. Ο ισλαμισμός είναι ένα φαινόμενο αποτυχίας της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης. Είναι δηλαδή, ένα καθαρά μοντέρνο φαινόμενο που θέλει να απαντήσει στην καταστρεπτική παθολογία του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος με αντιδραστικό τρόπο. Αυτό δείχνουν και οι εξελίξεις στο Ιράν. Το Ιράν βίωσε στα 50ς και 60ς μια ραγδαία ανάπτυξη, όμως παρόλα αυτά μόνο ένα μικρό κομμάτι της ανώτερης τάξης στον περίγυρο του σάχη κατάφερε να πλουτίσει. Ο σάχης δεν κατάφερε να ενσωματώσει την ευρύτερη μάζα του λαού στο σύστημα και έτσι να πετύχει την κοινωνική ειρήνη, διατηρώντας την εξουσία του σχεδόν αποκλειστικά με την βία και την υποστήριξη της δύσης. Στο Ιράν υπήρχε, μέσω της καπιταλιστικής ανάπτυξης, η τάση να γκρεμιστεί ότι προϋπήρχε, εν τούτοις δεν κατάφερε να αναπαράγει το μοντέλο «επιτυχίας» των βιομηχανικά ανεπτυγμένων χωρών του βορρά. Αυτό δεν σημαίνει ότι απέτυχε ο εκσυγχρονισμός στα πλαίσια του παγκόσμιου καπιταλισμού (το Ιράν λειτουργούσε αναμφίβολα ως αποστολέας πρώτων υλών και ως αγοραστής) αλλά ότι δεν εκπληρωθήκαν οι υποσχέσεις ενσωμάτωσης μέσα στον καπιταλισμό. Η κατάσταση ήταν παρόμοια στα κρατικο-σοσιαλιστικά καθεστώτα όπως της Συρίας, της Λιβύη, της Αιγύπτου και της Αλγερίας: όλα αυτά τα κράτη απέτυχαν να θέσουν σε κίνηση την διαδικασία υψηλής εκβιομηχάνισης. Είναι δύσκολο μέσα σε μία μόνιμη καπιταλιστική κρίση να φανταστεί κανείς μια «εξέλιξη», ακόμη και μακροπρόθεσμα, με την έννοια της ενσωμάτωσης του ντόπιου πληθυσμού μέσω υποσχέσεων για κατανάλωση. Η λεγόμενη υπο-ανάπτυξη μεγάλων περιοχών του παγκόσμιου νότου είναι, ακριβώς όπως η σχετική ευημερία στις μητροπόλεις του βορρά, κομμάτι του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος. Λόγω αυτής της δομικής αντίθεσης, πολλά κράτη της μέσης ανατολής βρήκαν στο Ισλάμ μια συνεκτική δύναμη προκειμένου, αν όχι να λύσουν τα κοινωνικά προβλήματα, να τα μεσολαβήσουν ιδεολογικά.

3. Ο Ισλαμισμός είναι ένα φαινόμενο της επέκτασης του «πλεονάζοντος πληθυσμού» [3]. Η ταξική δομή των πλείστων ισλαμιστικών κινημάτων χαρακτηρίζεται από την διαταξική ένωση μερικών κεφαλαιοκρατών πρωταγωνιστών, κομματιών της μεσαίας τάξης και ενός μεγάλου αριθμού φτωχών δημοτών. Σε αυτή την περίπτωση, οι πρώτοι εμφανίζονται, τις πλείστες φορές, ως χρηματοδότες και σπάνια ως ακτιβιστές. Τα στελέχη και κυρίως τα φανατικά μέλη προέρχονται συχνά από την μεσαία τάξη, την ίδια στιγμή που η μεγαλύτερη μάζα του κινήματος αποτελείται από τα φτωχότερα στρώματα, από τα οποία ένα κομμάτι κινητοποιείται μόνο προσωρινά.

Αφού το κρατικο-σοσιαλιστικό, αναπτυξιακό πρόγραμμα, υπό τον Mohammad Mossadegh, τερματίστηκε στο Ιράν το 1953 μετά από πραξικόπημα με τη στήριξη της CIA, επανήλθε στην εξουσία ο φιλοδυτικός Σάχης. Ο Σάχης προώθησε έναν βίαιο εκσυγχρονισμό, που συμπεριέλαβε μια αντι-φεουδαρχική αγροτική μεταρρύθμιση. Αυτό οδήγησε μέσα στα 60ς και 70ς στην απόλυση ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού, από το οποίο όμως μόνο ένα μικρό κομμάτι κατάφερε να βρει δουλειά στα νέο-ανεγερθέντα εργοστάσια [4]. Υπήρξε μαζική αστική φτώχεια στις παραγκουπόλεις. Συνεπώς, οι φτωχοί, κυρίως νέοι των πόλεων, έγιναν αργότερα οι κεντρικοί υποστηρικτές της ισλαμιστικής επανάστασης [5]. Ο απλός λαός, οι κοινοί ακόλουθοι των ισλαμιστών/τριών στρατολογήθηκαν από το τεράστιο, περιττό για το κεφάλαιο, πλήθος. Για μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού δεν υπάρχουν προοπτικές μέσα σε ένα περιβάλλον, όπου η έκαστη καπιταλιστική ανάπτυξη απέτυχε να παρέχει ευημερία. Ο δυτικός καπιταλισμός, όπως και ο αριστερός κρατισμός δεν είχαν τίποτε άλλο να προσφέρουν, έτσι παρέμειναν οι ισλαμιστικές υποσχέσεις ως μόνη ελπίδα και διέξοδος. Για την πτώση του Σάχη υπεύθυνοι μπορεί να ήταν οι κληρικοί και ένα κομμάτι της μεσαίας τάξης, όμως μπροστάρηδες ήταν οι ξεκρέμαστες μάζες των παραγκουπόλεων που επέβαλαν την ισλαμιστική αντεπανάσταση πληρώνοντας βαρύ φόρο αίματος.

Η πραγματοποίηση αυτής της διαταξικής ένωσης μικροαστών, διανοούμενων και θρησκευτικών από την μία, όπως και ενός μεγάλου αριθμού φτωχών από την άλλη, μπορεί να εξηγηθεί μέσω του στοχευμένου προσανατολισμού αγαθοεργίας των ισλαμιστικών κινημάτων. Συχνά η μόνη διέξοδος των φτωχότερων αστικών στρωμάτων ήταν τα συσσίτια και οι διανομές ειδών πρώτης ανάγκης που έστηναν οι ισλαμιστές. Για παράδειγμα στην Αίγυπτο η μουσουλμανική αδελφότητα γέμιζε τα κενά τα οποία το κράτος αδυνατούσε να καλύψει λόγω ανεπαρκούς κοινωνικού μερίσματος. Επίσης, λόγω του ότι το σύστημα της παιδείας σε πολλά μουσουλμανικά κράτη είναι κυρίως προσβάσιμο για παιδιά της μεσαίας και ανώτερης τάξης, τα ισλαμιστικά κινήματα κατάφεραν μέσω της παιδείας να στρατολογήσουν νέους, δημιουργώντας σχολές κορανιού. Συχνά, τα σχολεία του κορανιού αποτελούν τα μοναδικά ιδρύματα, στα οποία παιδιά του υπο-προλεταριάτου μπορούν να μάθουν ανάγνωση και γραφή. Πέραν αυτών, τα τζαμιά χρησιμεύουν σε πολλά δικτατορικά καθεστώτα, όπως στο Ιράκ του Σαντάμ Χουσεΐν, το Ιράν του Σάχη ή στη Συρία του Ασσάντ, ως ο μοναδικός χώρος που μπορούσε ή μπορεί κάποιος να ασκήσει κριτική στους εξουσιαστές. Ειδικά μέσα στα τζαμιά κατάφεραν ριζοσπάστες ισλαμιστές πνευματικοί να κατευθύνουν την κριτική προς την τροχιά του τζιχάντ και να ριζοσπαστικοποιήσουν τους πιστούς. Έτσι, πολλά τζαμιά, μαζί με τα σχολεία κορανιού και τα αγαθοεργή προγράμματα, κατάφεραν να χτίσουν τις γέφυρες με τις οποίες οικοδομήθηκε η ισλαμιστική διαταξική ένωση [6].

Αυτή η διαταξική ένωση διακρίνει επίσης την δομή του IS (Ισλαμικό Κράτος), το οποίο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως αλληλέγγυα θρησκευτική κοινότητα. Αναμενόμενο ήταν λοιπόν, το γεγονός ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα, το μεγαλύτερο ποσοστό των ξένων στρατευμένων του IS κατάγονται από την ταλαιπωρημένη από κρίση Τυνησία. Πρόκειται για άνεργους νεαρούς άντρες, ριζοσπασπαστικοποιημένους μέσα στα πλαίσια της πολιτικής ανόδου και πτώσης του κινήματος Ennahda, οι οποίοι ψάχνουν ένα άμεσο πεδίο δράσης. Το επίσημο ποσοστό ανεργίας ήταν πάνω από 40% (2016) και ειδικά μεταξύ των νεαρών αντρών φαίνεται να επικράτησε μια αυξημένα κυνική εικόνα· είχαν να επιλέξουν μεταξύ της φυγής στην Ευρώπη ή το IS. Το ΙS παρουσιαζόταν για πολλούς νεαρούς Τυνήσιους, με την υπόσχεση στους νεοσύλλεκτους για σταθερό μισθό, ως μια ρεαλιστική διέξοδος από την έλλειψη προοπτικής. Σε αντίθεση με την μάλλον ελιτίστικη και αποκλειστικά τρομοκρατική Al-Qaeda, το IS ως κίνημα και φρέσκο κρατικό πρότζεκτ απευθύνεται προς «όλους» τους Σουνίτες και συγκεκριμένα σε αυτούς που λόγω της ανεργίας, της έλλειψης προοπτικής και των διακρίσεων ψάχνουν για νέο στήριγμα. Παράλληλα, το IS σε αντίθεση με την Al-Qaeda προσφέρει ένα χειροπιαστό πεδίο δράσης: ο πραγματικός αγώνας για το χτίσιμο ενός κράτους στην Συρία και το Ιράκ [7].

4. Ο ισλαμισμός είναι ένα φαινόμενο της ήττας της αριστεράς. Με αυτό εννοούμε δύο πράματα: Πρώτον, ότι η άνοδος του ισλαμισμού από τα 70ς έγινε εφικτή λόγω της ταυτόχρονης παγκόσμιας αποδυνάμωσης των αριστερών κινημάτων ή κινημάτων που θεωρούσαν τον εαυτό τους ως αριστερά. ‘Ηδη με την πτώση του Σάχη στο Ιράν, σοσιαλιστικές ιδέες, οι οποίες μια δεκαετία νωρίτερα φάνταζαν τόσο απειλητικές, έχασαν την δυναμική τους. O Piran Azad π.χ, ο οποίος έλαβε μέρος στην ιρανική επανάσταση, απαντάει σε συνέντευξη του στην ak στην ερώτηση «γιατί οι ισλαμιστές μπόρεσαν να έχουν τόση επιρροή;» ως εξής: «η σοσιαλιστική προοπτική ήταν δυσφημισμένη λόγω της εμπειρίας από την πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης, της λαϊκής δημοκρατίας της Κίνας και των εθνικιστικών ρευμάτων των διεφθαρμένων κρατών της μέσης ανατολής.»[8] Το κενό που άφησε πίσω της η αριστερά από το 1970 παγκοσμίως, κατάφερε να το γεμίσει ο ισλαμισμός, παριστάνοντας μια, δήθεν, μοναδική μαχητική εναλλακτική απέναντι στον καπιταλισμό.

Δεύτερον, βλέπουμε ότι μετά την παρακμή αριστερών κινημάτων στον αραβικό κόσμο, συχνά ακολούθησαν ισλαμιστικά κινήματα. Για παράδειγμα το, τουλάχιστον ονομαστικά, «σοσιαλιστικό» PLO στην Παλαιστίνη, το οποίο αποτελούσε την αποκλειστική εκπροσώπηση των Παλαιστίνιων από τα μέσα των 60ς για πάνω από 20 χρόνια. Ωστόσο, μετά το τέλος των 80ς, ξεκίνησε να χάνει όλο και περισσότερο την επιρροή του λόγω της ισλαμιστικής Χαμάς, με αποτέλεσμα να πάρει «ισλαμιστική» στροφή το παλαιστινιακό ζήτημα.

Παράλληλα, η μέχρι σήμερα «αριστερή» ρητορική του αντιαποικιακού/αντιιμπεριαλιστικού αγώνα δεσπόζει στα ισλαμιστικά κινήματα. Το IS, χωρίς πολύ κόπο, τονίζει μέσα στις εκδόσεις του «Dabiq», ότι βλέπει τον εαυτό του ως ένα υποτιθέμενα επιτυχημένο αντιμαχόμενο των δυτικών στρατιωτικών επιχειρήσεων και των ανθρωπιστικών καταστροφών που προκλήθηκαν από αυτές. Αναφερόμενοι στα δυτικά κράτη γενικά ως σταυροφόρους (crusaders), το IS δημιουργεί μια εικόνα θρησκευτικού πολέμου ή ενός “Clash of Cultures”. Με αυτόν τον τρόπο, το IS θεωρεί τον εαυτό του, μεταξύ άλλων, ως αντίδραση στην ονομαζόμενη τυραννία των «άπιστων» της ιμπεριαλιστικής δύσης, και έτσι, ως μαχητή για τα συμφέροντα των καταπιεσμένων και υποδουλωμένων μουσουλμάνων: “Any disbeliever standing in the way of the Islamic State will be killed, without pity or remorse, until Muslims suffer no harm and governance is entirely for Allah.” [9] Οι τρομοκρατικές επιθέσεις πήραν μέσα από αυτήν την εσωτερική προοπτική τον χαρακτήρα ενός «απελευθερωτικού αγώνα», μίας αυτό-ενδυνάμωσης κατά της καπιταλιστικής νεωτερικότητας, την οποία παρουσίαζε μέχρι τώρα, κυρίως, η «αριστερή» οπτική.

Με αυτή την θέση δεν θέλουμε να θεοποιήσουμε, εκ των υστέρων, τα αντιιμπεριαλιστικά κινήματα των 70ς, ακόμη και αν θεωρούμε πολύ χειρότερο τον ισλαμισμό. Πολλά από αυτά τα κινήματα έγιναν εθνικιστικές αναπτυξιακές δικτατορίες, ή θα γίνονταν με την πρώτη ευκαιρία που θα έπαιρναν την εξουσία. Επίσης έφεραν και κάποια άλλα αντιδραστικά χαρακτηριστικά. Ωστόσο, η υπόσχεση ενός σοσιαλιστικού μέλλοντος έφερε την ελπίδα για χειραφέτηση σε αυτές τις χώρες, της οποίας η εξαφάνιση, άφησε ένα πολιτικό κενό που ήρθε να «γεμίσει» ο πλήρως αντιδραστικός ισλαμισμός.

5. Ο ισλαμισμός είναι ένα πατριαρχικό εγχείρημα. Ιδεολογικά αλλά και λειτουργικά, ο ισλαμισμός αντιπροσωπεύει μια αντιδραστική αντίληψη για το φύλο. Συγκεκριμένα, υπόσχεται ψυχική σταθερότητα σε αυταρχικές προσωπικότητες μέσω της εθελοντικής και λάγνης υποταγής, μέσα σε ένα άκαμπτο σύστημα πατριαρχικών αξιών.

Ιδίως οι νεαροί άντρες, διαπαιδαγωγημένοι παραδοσιακά για να γίνουν μεροκαματιάρηδες αλλά, στην πραγματικότητα υποτιμημένοι και δίχως προοπτικές, έρχονται αντιμέτωποι με την αδυναμία εκπλήρωσης των σχεδίων τους. Ο ισλαμισμός τους προσφέρει μια δομή, που θέλει να υπόσχεται την αντικατάσταση του αισθήματος της αποτυχίας με αυτό του θριάμβου. Μέσα στις κινηματικές του φάσεις, ο ισλαμισμός εξυπηρετεί την ανάγκη αυταρχικών προσωπικοτήτων προς μια κομφορμιστική εξέγερση. Η «μη ισλαμική» ηγεμονία των «εκδυτικοποιημένων» κυβερνήσεων πρέπει να αντικατασταθεί από μια «θεϊκή τάξη», την οποία οι ισλαμιστές θα επιτάξουν με απόλαυση. Σε ισλαμιστικά καθεστώτα, όπως στο Ιράν, ήδη υπάρχει αυτό το άκαμπτο κοινωνικό σύστημα, που δίνει στους οπαδούς του ένα αίσθημα ασφάλειας μέσα σε ένα ανασφαλή κόσμο. Ο σαδομαζοχιστικός χαρακτήρας (Fromm) φανερώνεται κυρίως ως εξής: από την μία, τα άτομα υποτάσσονται σε μια αυστηρή ιεραρχία και από την άλλη, μπορούν να τιμωρήσουν ανθρώπους που συμπεριφέρονται «μη ισλαμικά», π.χ. αν δεν φορούν σωστά την μαντίλα. Έτσι, ο ισλαμισμός μπορεί να παρουσιαστεί ως μια ριζοσπαστική εναλλακτική στον μοντέρνο φιλελεύθερο καπιταλισμό, αντιδρώντας «φονταμενταλιστικά» στις ανασφάλειες του κοινωνικού εκσυγχρονισμού.

Το ισλαμικό κράτος στην Συρία και στο Ιράκ είναι σήμερα η ακραία μορφή της πολιτικής των «ανδρικών φαντασιώσεων» (Theweleit): οι νεαροί άντρες δελεάζονται με την προσδοκία τρικούβερτων οργίων βίας στην μάχη κατά των «άπιστων», όπως και με την ατιμωρησία των βιασμών ή την υποδούλωση γυναικών. Μπορεί να είναι ένα επίπεδο μίσους και καταστροφικής οργής, το οποίο δεν προμοτάρουν ή επισήμως εγκρίνουν όλα τα ισλαμιστικά κινήματα, στην τελική όμως, είναι ένα πιθανό επακόλουθο της αυταρχικής καταστολής των ενστίκτων και άρνησης των επιθυμιών, πράγμα κοινό σε όλα τα πατριαρχικά κινήματα.

Παρόλο που οι γυναίκες στον ισλαμισμό είναι εξαναγκασμένες σε μεγαλύτερο βαθμό αυτοελέγχου, δεν δέχονται παρόμοιου είδους υποσχέσεις. Οι γυναίκες δεν έχουν τελικά τίποτα να κερδίσουν από ένα τέτοιο σύστημα. Παρόλα αυτά λαμβάνουν μέρος σε αυτό, επειδή τουλάχιστον ψυχικά κερδίζουν από τις υποσχέσεις του ισλαμισμού για τάξη, προσφέροντας τους δηλαδή, μια σταθερή θέση και προσανατολισμό μέσα στην παγκόσμια τάξη. Με βάση την ομοσπονδιακή εγκληματολογική υπηρεσία (Bundeskriminalamt), οι γυναίκες αποτελούν το 1/5 του συνόλου των ανθρώπων που στρατολογούνται από την δύση [από Ισλαμιστικά κινήματα].

Μια ματιά στα μέτρα και στην πολιτική για το φύλο, εντός της σφαίρας επιρροής των ισλαμιστικών δυνάμεων, δείχνει πόσα έχει να χάσει μια γυναίκα. Δεν χρειάζεται περεταίρω επεξήγηση η μισογυνιστική πρακτική του IS με τους βιασμούς και την σκλαβιά. Στο Ιράν, το οποίο χαρακτηρίζεται, λόγω της μεγάλης συμμέτοχής των γυναικών στην δημόσια ζωή, συχνά ως ιδιαίτερα προοδευτικό πάνω σε αυτό το θέμα, λήφθηκαν μετά την επανάσταση μέτρα για τον διαχωρισμό των φύλων, ειδικότερα η γενική υποχρεωτική μαντίλα. Ισλαμιστικά παρακινημένες επιθέσεις με οξύ σε γυναίκες, που δεν ήταν καλυμμένες με μαντίλα, ήταν παλιά μεγάλο ζήτημα στην δημοσιότητα για να επιβληθεί η υποταγή μέσω του φόβου. Ακόμη και σήμερα γίνονται συχνά τέτοιες επιθέσεις, χωρίς οι θύτες να τιμωρούνται αυστηρά. Καθώς η μαντίλα φοριόταν και πριν και κατά την διάρκεια της επανάστασής, ακόμη και από μη μουσουλμάνες εθελοντικά, ως σύμβολο αντίστασης, το νέο Ιράν μετέτρεψε την μαντίλα σε καταπιεστική υποχρέωση. Το ότι οι γυναίκες στο Ιράν μπορούν να ανελιχθούν κοινωνικά, δεν πρέπει να αποκρύψει το γεγονός ότι αυτό γίνεται στα πλαίσια της έγκρισής του επαναστατικού ηγέτη που μπορεί να αποσυρθεί ανά πάσα στιγμή. Όταν οι γυναίκες στο Ιράν δεν τηρούν τον ενδυματολογικό κώδικα και τους κανόνες συμπεριφοράς της ισλαμιστικής ηγεσίας, δεν μπορούν να κινούνται στον δημόσιο χώρο περισσότερο απ’ ότι στην Σαουδική Αραβία ή οπουδήποτε αλλού.

Όπου οι ισλαμιστικές δυνάμεις κερδίζουν επιρροή, τα δικαιώματα της γυναίκας, αν υπάρχουν, θάβονται βαθιά στο χώμα και αντικαθιστούνται από μία πατριαρχική κοινωνική τάξη. Οι αντρικές φαντασιώσεις των ισλαμιστών και η στέρηση των δικαιωμάτων της γυναίκας συνδέονται άρρηκτα.

6. Ο ισλαμισμός ενισχύθηκε μετά την αποτυχία της αραβικής άνοιξης. Κατ’ αρχάς, οι διαμαρτυρίες, γνωστές ως «αραβική άνοιξη», δεν ήταν ισλαμιστικά διαμορφωμένες, αλλά είχαν μια κοσμική, κοινωνική κατεύθυνση. Στην Αίγυπτο, η Μουσουλμανική Αδελφότητα απαγόρευσε αρχικά στα μέλη της να λάβουν μέρος στις διαδηλώσεις κατά του καθεστώτος του Mubarak. Μόνο όταν η νεολαία τους αγνόησε την απαγόρευση και έγινε σαφής η κοινωνική έκταση των διαμαρτυριών, συμμετείχε και η Μουσουλμανική Αδελφότητα. Μετά την πτώση του δικτάτορα, ευνοήθηκαν από τις δομές που στήθηκαν υπό Mubarak και την απαίτηση του κόσμου για εκλογές, και εκμεταλλευόμενοι την ροπή του κινήματος κατάφεραν να πάρουν την εξουσία. Αντιτάχθηκαν, ωστόσο, στο αρχικό κίνημα και τους σκοπούς του. Έτσι, υπήρξαν π.χ. πολλές οργανωμένες επιθέσεις σε γυναίκες στην πλατεία Ταχρίρ, ως αντίδραση στις ελευθερίες που κερδήθηκαν στην εξέγερση. Οι Αιγύπτιοι ισλαμιστές είναι αντεπαναστάτες, οι οποίοι μπόρεσαν να εκμεταλλευτούν το επαναστατικό κλίμα κατά της δικτατορίας του Mubarak. Παρόμοια κατορθώματα είχαν και ισλαμιστές σε άλλες αραβικές χώρες, όπως στην Συρία (και παλιότερα), ή όπως με τα Food-Riots το 1988 στην Αλγερία.

Χωρίς την αποτυχία της αραβικής άνοιξης δεν μπορεί να εξηγηθεί επαρκώς η μεγάλη ροή απογοητευμένων και ριζοσπαστικοποιημένων νέων στο IS. Από την μία, η εξέλιξη των διαδηλώσεων στην Συρία σε εμφύλιο πόλεμο σήμανε για το IS ένα νέο πεδίο δράσης και ταυτόχρονα μπόρεσε να κερδίσει κομμάτια του αδικημένου σουνιτικού πληθυσμού στον αντι-σιιτικό αγώνα. Εξάλλου, η αποτυχία των εξεγέρσεων και η συνδεδεμένη με αυτήν απογοήτευση αποτέλεσαν εύφορο έδαφος για την επέκταση του IS από το 2013 στο Ιράκ, την Αίγυπτο, την Τυνησία και την Λιβύη. Στην Λιβύη, οι επιθέσεις του ΝΑΤΟ είχαν ως αποτέλεσμα ένα εξουσιαστικό χάος και την δημιουργία μεγάλων μεταναστευτικών ροών προς τις χώρες μέλη του ΝΑΤΟ, για κανένα από τα οποία το ΝΑΤΟ δεν αναλαμβάνει ευθύνες. Η Γερμανία δεν έχει πρόβλημα να κλείνει συνοριακές συμφωνίες με αυταρχικά κράτη, στα οποία γίνονται αναφορές για βασανιστήρια και άθλιες συνθήκες διαβίωσης σε καταυλισμούς προσφύγων.

7. Ο ισλαμισμός είναι ένα μέσο για ιμπεριαλιστική πολιτική. Οι περιφερειακές δυνάμεις της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν, για παράδειγμα, χρησιμοποιούν την δική τους ερμηνεία του Ισλάμ (Sunna vs Shia) πάντα ως μέσο οικοδόμησης της γεωπολιτικής τους ηγεμονίας στην περιοχή. Και οι δύο ανταγωνιστές παρουσιάζουν την δική τους ερμηνεία του κορανιού ως την ορθόδοξη και κατηγορούν ο ένας τον άλλο για παρερμηνεία. Αυτό οδηγεί σε συνεχείς συγκρούσεις. Από το ετήσιο προσκύνημα στην Μέκκα μέχρι πολεμικές συρράξεις, όπως αυτή στην Συρία και στην Υεμένη, όπου το Ιράν στιρήζει οικονομικά τους σιίτες επαναστάτες Huthi εναντίων της σουνιτικής κυβέρνησης, στηριζόμενη από τον συνασπισμό που καθοδηγεί η Σαουδική Αραβία. Η εξωτερική πολιτική της αρχηγίας του ισλαμικού καθεστώτος του Ιράν, μετά την εγκατάστασή της στη εξουσία, στράφηκε κατά του Ιράκ και της Σαουδικής Αραβίας – σε αυτή την αντιπαράθεση, ο «ιερός πόλεμος» αιτιολογούσε και νομιμοποιούσε τα γεωστρατηγικά του συμφέροντα. Με αυτόν τον τρόπο, ο ιρακινός εξουσιαστής Saddam Hussein δυσφημίστηκε ως «άπιστος». Αυτός με την σειρά του, αντέδρασε με έναν ιδεολογικό εξισλαμισμό της ηγεμονίας του. Χαρακτηριστική είναι η αλλαγή της ιρακινής σημαίας: από τον δεύτερο πόλεμο του κόλπου και μετά, στο κέντρο της σημαίας είναι αποτυπωμένο το «Allah Akbar», μάλλον με τον γραφικό χαρακτήρα του ιδίου του Saddam. Ένα άλλο μοτίβο του «εξισλαμισμού» των πολιτικών αντιπαραθέσεων, παρατηρείται λίγο πριν τον συριακό εμφυλίο: ο Assad προσπάθησε στοχευμένα να «εξισλαμίσει» (π.χ. μέσω γενικής αμνηστίας για τους ισλαμιστές) εχθρικές προς αυτόν οργανώσεις, ούτως ώστε μετά να μπορεί να τις καταπολεμήσει ως ισλαμιστικές και ακολούθως τρομοκρατικές. Επίσης, η υποστήριξη του IS και άλλων ισλαμιστικών οργανώσεων από την Τουρκία, παρουσιάζει μία γεωστρατηγική πολιτική για την περιφερειακή επέκταση της δύναμής της, εργαλειοποιώντας στοχευμένα τον ισλαμισμό.

Όλα αυτά τα παραδείγματα αποδεικνύουν ότι τα ισλαμιστικά κινήματα, όσο ανεξάρτητη δυναμική και να έχουν, είναι ενσωματωμένα στην ιμπεριαλιστική πολιτική και στους κρατικούς ανταγωνισμούς.

8. Ο ισλαμισμός ενισχυόταν και θα ενισχύεται από την πρακτική της δύσης. Μια από τις κύριες δικαιολογίες και ένας από τους λόγους που γίνεται ελκυστικός ο ισλαμισμός είναι ο «αγώνας κατά της δύσης». Αυτό συμβαίνει τόσο σε ιδεολογικό επίπεδο (αγώνας κατά της «δυτικής ντεκατάνς»), όσο και πρακτικά στην μάχη του ενάντια στη δυτική κατοχή, π.χ. στο Ιράκ ή στο Αφγανιστάν, ή μέσω της δυτικής στρατιωτικής παρουσίας στην Σαουδική Αραβία.

Αυτή η στρατιωτική παρουσία κοντά στην «ιερή πόλη», έπαιξε σημαντικό ρόλο για τον σχηματισμό της Al-Qaeda. Η ισλαμιστική αντίσταση προαγόταν και προάγεται, όντως, και μέσω της ίδιας της πρακτικής των δυτικών κρατών. Εδώ, δεν χρειάζεται καν να φτάσουμε στην αποικιακή ιστορία, στην οποία μπορούν να βρεθούν αμέτρητα παραδείγματα, αφού μια ματιά στην τελευταία δεκαετία αρκεί. Οι βίαιοι πόλεμοι στην μέση ανατολή, με την συμμετοχή δυτικών στρατιωτικών συμμάχων, έφεραν μεγάλη πίκρα στους ντόπιους. Τα φρικτά κέντρα βασανιστηρίων του Abu Ghraib, οι αδίστακτες πρακτικές ιδιωτικών «σωμάτων ασφαλείας», η μονόπλευρη υποστήριξη διεφθαρμένων στρατιωτικών, γέννησαν μίσος προς τη δύση. Το αποτέλεσμα των στρατιωτικών επιχειρήσεων είναι, στην ουσία, ρημαγμένες εκτάσεις και λεγόμενα failed states, όπως στην Λιβύη, Σομαλία και μέρη του Ιράκ και του Αφγανιστάν, στα οποία οι ισλαμιστές κατάφεραν να εγκαθιδρύσουν την ηγεμονία τους. Τα δυτικά κράτη παρείχαν και άμεση υποστήριξη σε ισλαμιστικές ομάδες, αν αυτό ταίριαζε στα στρατηγικά σχέδια τους. Το πιο γνωστό παράδειγμα είναι η υποστήριξη του Mujaheddin στο Αφγανιστάν στην μάχη κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Μέσα από αυτές τις δομές δημιουργήθηκε η Al-Qaeda, μετά την υποχώρηση του κόκκινου στρατού. Όποιος βασίζεται δηλαδή στη δύση για την καταπολέμηση του ισλαμισμού, φαίνεται να πάσχει, τουλάχιστον, από ιστορική μυωπία.

9. Ο ισλαμισμός είναι ένα αντιδραστικό κίνημα, το οποίο συγκεκριμένα στρέφεται ενάντια σε κάθε πολιτική χειραφέτησης. Οποιαδήποτε συνεργασία με ισλαμιστικές δυνάμεις εμποδίζει την απελευθερωτική αριστερά. Στην ιρανική επανάσταση, η ιρανική αριστερά ενώθηκε με το ισλαμιστικό κίνημα στα πλαίσια ενός «λαϊκού μετώπου» ούτως ώστε να πολεμήσουν τον Σάχη. Με την πτώση του Σάχη, οι αριστεροί έπεσαν θύματα των ισλαμιστών, και τσακίστηκαν τόσο πολιτικά όσο και φυσικά: ο πιο αιματηρός χρόνος της επανάστασης δεν ήταν το 1979 με την πτώση του Σάχη, αλλά το 1982, όταν οι ισλαμιστές έσφαξαν μαζικά τους αριστερούς πρώην συμμάχους τους. Η υποτίμηση του ισλαμισμού από φόβο να μην ενισχυθεί και να μην προαχθεί ο αντιμουσουλμανικός ρατσισμός στην δύση είναι εκτός τόπου και χρόνου, όπως και η «αντιιμπεριαλιστική» παρεξήγηση του ισλαμισμού ως αντικαπιταλιστικό κίνημα, πράμα γνωστό σε κομμάτια της αριστεράς. (…)

Τέτοιες θέσεις – είτε η λανθασμένη κατανόηση του αντιρατσισμού, είτε ο αντιιμπεριαλισμός, ο οποίος αντιλαμβάνεται τον ισλαμισμό ως δικαιολογημένη άμυνα κατά του δυτικού ιμπεριαλισμού – καταφέρνουν μόνο να δίνουν χώρο σε αστικές και αντιδραστικές αναλύσεις.

10. Όποιος δεν θέλει να μιλήσει για τον καπιταλισμό δεν πρέπει να μιλάει ούτε για τον ισλαμισμό.
Με τον ίδιο βαθμό που αντιτασσόμαστε στην συνεργασία με ισλαμιστές ή στην υποτίμηση της αντιδραστικής ουσίας του ισλαμισμού, θεωρούμε την πολιτική του «λιγότερο κακού» λάθος. Με αυτόν τον τρόπο βλέπουμε την αριστερή τακτική του «λαϊκού μετώπου ενάντια στον ισλαμισμό», με άλλα λόγια την συνεργασία με αστικές, κρατικές ή «μετριοπαθής» ισλαμιστικές οργανώσεις, ενώσεις ή ιδρύματα. Ακόμη και αν συχνά αυτή η προσαρμογή δεν γίνεται συνειδητά, αυτή η τακτική οδηγεί τελικά στην εγκατάλειψη των ίδιων των πιστεύω τους. Η γενοκτονία των Γιαζίντι από το IS στο Ιράκ, οι μαζικές σφαγές, οι βιασμοί, η σκλαβιά ανθρώπων, αλλά και οι τρομοκρατικές επιθέσεις σε ολόκληρο τον κόσμο αποτελούν εγκλήματα που σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να επαναληφθούν ή να αναπτυχθούν. Όπου ο ισλαμισμός εμφανίζεται βίαια, σίγουρα δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί χωρίς αντιβία. Όταν δούμε τον ισλαμισμό ως φαινόμενο της καπιταλιστικής νεωτερικότητας, τότε μια χειράφετική απάντηση δεν μπορεί να υπερασπιστεί το status quo με οποιοδήποτε τρόπο. Φυσικά με την σημερινή αδυναμία της αριστεράς, φαντάζει παραίσθηση να θέλουμε να αντιταχθούμε στον ισλαμισμό με έναν χειραφετημένο κουμμουνισμό. Εξίσου ουτοπική είναι η ιδέα ότι υπάρχει η ελπίδα να επιβάλουμε την «δική μας» κατάσταση σε ολόκληρο τον κόσμο: μια τέτοια πολιτική αγνοεί ότι η αστική κοινωνία στις εδώ μητροπόλεις αποτελεί μία ιστορικά ειδική περίπτωση. Η υποανάπτυξη μεγάλων περιοχών του κόσμου είναι εξίσου κομμάτι των κυρίαρχων συνθηκών, όπως και η αστική δημοκρατία στην Γερμανία. Ο καπιταλισμός είχε πάνω από 100 χρόνια την ευκαιρία να «εξελίξει» περιοχές όπως την Συρία, παρόλα αυτά δεν τα κατάφερε. Πως θα μπορούσε άλλωστε να τα καταφέρει μέσα σε μια μόνιμη κρίση;

Μια αριστερά που τρώει κιμωλία, μέχρι τα κείμενα της να διαβάζονται σαν ακαδημαϊκά κείμενα της ομοσπονδιακής υπηρεσίας πολιτικής εκπαίδευσης, δεν είναι στην τελική ούτε πολύ ρεαλιστική, ούτε επίκαιρη. Αντιθέτως, υπερασπίζεται την πηγή της βαρβαρότητας. Μια αριστερά, όμως, που θέλει να είναι επίκαιρη, ποτέ δεν κρύβει το χειραφετικό της περιεχόμενο πίσω από συμμαχίες με την αστική δημοκρατία. Εν κατακλείδι, η ίδια ερώτηση παραμένει και για το θέμα ισλαμισμός: «Κομμουνισμός ή βαρβαρότητα;».

[1] Gilles Kepel, Das Schwarzbuch des Dschihad. Aufstieg und Niedergang des Islamismus. Übers. Bertold Galli. Vorwort des Autors zur dt. Ausgabe. Piper, München 2002.

[2] Bernard Lewis, Semites and Anti-Semites. An Inquiry into Conflict and Prejudice. W.W. Norton, New York 1986, S. 132f.

[3] Μέσω της ανάπτυξης της παραγωγικότητας και ως επακόλουθο της υπερπροσφοράς αγαθών πέφτουν τα κέρδη για τους καπιταλιστές, οι οποίοι με την σειρά τους αντικαταστούν όλο και περισσότερο την ανθρώπινη εργασία με την τεχνολογία. Έτσι, αυξάνεται ο αριθμός των ανέργων, οι οποίοι γίνονται περιττοί για το κεφάλαιο. Λεπτομερώς αυτό περιγράφεται στο κείμενο «Αθλιότητα και Χρέη: Για την λογική και την ιστορία των περιττών πληθυσμών και του περιττού κεφαλαίου.» στο 4ο τεύχος του Kosmoprolet: http://kosmoprolet.org/de/kosmoprolet-4.

[4] Βλέπε την συνέντευξη με τον Piran Azad στο «Από την μαζική αυτονομία στο ισλαμιστικό κράτος. Μία συνέντευξη για την επανάσταση του 1979 και τα τα επακόλουθα της στο Ιράν.» Zeitschrift Analyse & Kritik (541): hxxp://www.akweb.de/ak_s/ak541/20.htm .

[5] Σύγκρινέ Lafif Lakhdar: Γιατί ο ξεπεσμός στον ισλαμιστικό αρχαϊσμό, kosmoprolet.org

[6] Σύγκρινε Chris Harman: The Prophet and the Proletariat. The Class Base of Islamism; abrufbar unter: marxists.de/religion/harman/pt02.htm

[7] Πιο αναλυτικά περιγράφεται η δημιουργία του IS στο «η άλλη όψη της καπιταλιστικής νεωτερικότητας. Το ισλαμικό κράτος – μια υλιστική ανάλυση» Zeitschrift Analyse & Kritik (623): hxxp://wurst.labandavaga.org/images/b/b4/Der_Islamische_Staat_-_eine_materialistische_Analyse.pdf.

[8] Βλέπε Piran Azad, vgl. Fußnote 4

[9] Dabiq 14, σ.4