ΧΑΟΖ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ
ΧΑΟΖ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ
Την τελευταία περίοδο όποιος παρακολουθήσει ειδησεογραφία που τηλεοράσεις, ράδια τζιαι εφημερίδες, δημιουργείται του η εντύπωση ότι η Τουρκία κάμνει εισβολή στην Κύπρο τζιαι συγκεκριμένα στην αποκλειστική οικονομική της ζώνη (ΑΟΖ). Η κυβέρνηση μαζί με ούλλα τα πολιτικά κόμματα καταδικάζουν την προκλητικότητα της Τουρκίας τζιαι απευθύνουνται στη διεθνή κοινότητα να τιμωρήσει τους κακούς Τούρκους που εν σέβουνται τα κυριαρχικά δικαιώματα του κυπριακού λαού [βλέπε σημείωση 1 ] στη θάλασσα. Σε τούτο ούλλο το παραλήρημα το ότι κάτι βρωμεί φαίνεται που την εθνική ενότητα που παρουσιάζεται στο εσωτερικό τζιαι το πολεμικό κλίμα που καλλιεργείται στην κοινωνία. Η μόνιμη κατάσταση προετοιμασίας-του-πολέμου δημιουργεί μια συνθήκη που βάλλει (τζιαι επιβάλλει) το εκάστοτε «καλό του έθνους», στην προκειμένη οι ενεργειακοί σχεδιασμοί, πάνω που οτιδήποτε άλλο.
Σε τούτη τη στήλη, που ξεκινά με τούτο το κείμενο, εννά προσπαθήσουμε να δείξουμε ότι το κυπριακό κράτος έννεν το μόνιμο θύμα της ιστορίας. Εν ένα κράτος, που όπως κάθε άλλο κράτος άλλωστε, διεκδικεί τα συμφέροντά του τζιαι στο εσωτερικό τζιαι στο εξωτερικό των συνόρων του. Με τους στενούς δεσμούς που έχουν οι αστικές τάξεις σε Κύπρο τζιαι Ελλάδα βέβαια, η στάση που ακολουθείται εν εξίσου επιθετική τζιαι «προκλητική» όσο τζιαι της Τουρκίας.
Χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ
Για να μπορέσουμε να καταλάβουμε την κατάσταση καλύτερα πρέπει να δούμε τι εν τα χωρικά ύδατα, τι εν η υφαλοκρηπίδα τζιαι τι η ΑΟΖ.
Τα χωρικά ύδατα εν κάτι σαν την συνέχεια του εδάφους ενός κράτους, στο οποίο ασκεί πλήρη κυριαρχικά δικαιώματα. Ελέγχει πλήρως τη διέλευση τζιαι απαγορεύεται οτιδήποτε άλλο έκτος που απλό πέρασμα1. Με βάση τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της θάλασσας που υπογράφτηκε το 1982, το εύρος των χωρικών υδάτων εν μπορεί να υπερβαίνει τα 12 ναυτικά μιλιά2.
Η υφαλοκρηπίδα έσσει δκυο ορισμούς: γεωλογικό τζιαι νομικό. Γεωλογικά εν η προέκταση της ξηράς μες τη θάλασσα, ως το σημείο που ο βυθός βαθυνίσκει απότομα με κλίση 30-45 μοιρών. Νομικά η υφαλοκρηπίδα αποτελείται που τον θαλάσσιο βυθό τζιαι το υπέδαφός σε μια απόσταση 200 ναυτικών μιλίων που την ακτή3. Το κράτος ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα για εξερεύνηση τζιαι εκμετάλλευση των φυσικών πόρων τζιαι ορυκτών (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, μέταλλα) του εδάφους τζιαι του υπεδάφους του βυθού, στους μη ζωντανούς οργανισμούς του βυθού καθώς τζιαι στους ζωντανούς οργανισμούς του βυθού (π.χ σφουγγάρια)
Στην ΑΟΖ ένα κράτος έσσει κυριαρχικά δικαιώματα που φτάνουν ως την επιφάνεια της θάλασσας. Ενώ στην υφαλοκρηπίδα μιλούμε για τον βυθό τζιαι ότι υπάρχει κάτω που τζείνον, η ΑΟΖ επεκτείνεται τζιαι σε ότι υπάρχει πάνω που το βυθό. Μπορεί να υπάρξει εκμετάλλευση ούλλων των φυσικών πόρων, ζωντανών ή μη, αλλά τζιαι παραγωγή ενέργειας που τα ύδατα, τα ρεύματα τζιαι τους ανέμους4. Η επέκταση μπορεί να φτάσει ως τα 200 ναυτικά μίλια που την ακτογραμμή τζιαι σε τούτη έχουν δικαίωμα τζιαι τα νησιά (το ίδιο τζιαι στην υφαλοκρηπίδα).
Σε κάθε περίπτωση, τόσο η ΑΟΖ όσο τζιαι η υφαλοκρηπίδα, εν μπορούν να ανακοινωθούν μονομερώς που μια χώρα. Η οριοθέτησή τους προκύπτει μόνο μέσω συμφωνίας ανάμεσα στα εμπλεκόμενα κράτη. Σε περιπτώσεις όπου τα ενδιαφερόμενα κράτη αδυνατούν να φτάσουν σε μια συμφωνία μεταξύ τους τζιαι νοουμένου ότι έχουν καταγραφεί οι διαφωνίες μεταξύ τους, υπάρχει το δικαίωμα προσφυγής στο διεθνές δικαστήριο στη Χάγη το οποίο καλείται να διευθετήσει τη διαφορά. Για τα χωρικά ύδατα η σύμβαση κάμνει αναφορά στην αρχή της μέσης γραμμής για πιθανή λύση μεταξύ δυο κρατών αλλά τονίζει ότι σε ειδικές περιστάσεις (που εν διευκρινίζουνται) εν εφαρμόζεται5.
Ο ανταγωνισμός στη θάλασσα
Οι προσπάθειες οριοθέτησης των θαλάσσιων εκτάσεων με βάση τις ΑΟΖ αποτελούν έναν σχετικά νέο θεσμό. Η μοναδική γεωγραφική διαμόρφωση που έσσει το αιγαίο διά τη δυνατότητα σε Ελλάδα τζιαι Τουρκία να ερμηνεύκουν την σύμβαση για το δίκαιο της θάλασσας όπως συμφέρει τους δικούς τους γεωστρατηγικούς στόχους.
Η Ελλάδα ισχυρίζεται ότι η ΑΟΖ της πρέπει να γίνει με βάση την αρχή της μέσης γραμμής μεταξύ των ελληνικών νησιών του ανατολικού Αιγαίου τζιαι των τουρκικών ακτών. Δαμέ έσσιει έναν παραλογισμό, ειδικά στην περίπτωση του Καστελόριζου (φωτ 1), που για 500 κατοίκους αποκλείεται σε τεράστιο βαθμό η πρόσβαση στη θάλασσα μιας χώρας με 70 εκατομμύρια κατοίκους. Η Τουρκία στη Μεσόγειο βρέθεται με μιαν ΑΟΖ πιο μιτσιά τζιαι που της Μάλτας, με ελάχιστες δυνατότητες ακόμα τζιαι στην αλιεία.
Σε ότι αφορά τα χωρικά της ύδατα η Ελλάδα θέλει να τα επεκτείνει που 6 ναυτικά μίλια, που εν τώρα, σε 12 (φωτ 2). Τούτο εννά εμετέτρεπε το Αιγαίο σε μια ελληνική λίμνη με αποτέλεσμα κανένας να μεν μπορεί να το διασχίσει χωρίς την άδεια του ελληνικού κράτους.
Οι επιδιώξεις της Τουρκίας εν το άλλον άκρο. Λόγω της πολλά κοντινής απόστασης των ελληνικών νησιών με τα τουρκικά παράλια, εν αναγνωρίζει σε κανένα νησί ότι έσσιει ΑΟΖ ή υφαλοκρηπίδα. Θεωρεί ότι το αιγαίο εμπίπτει στες ειδικές περιστάσεις, με αποτέλεσμα να θέλει να γίνει η οριοθέτηση με την αρχή της μέσης γραμμής μεταξύ των ηπειρωτικών ακτών (φωτ 3). Το ίδιο θέλει να κάμει τζιαι με τες ακτές της Λιβύης, Αιγύπτου τζιαι Λιβάνου, αποκλείοντας την Κύπρο. Σε ότι αφορά την απαίτηση της Ελλάδας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα σε 12 ναυτικά μίλια η Τουρκία ήδη που το 1995 εθεώρησε μια τέθκοια κίνηση ως αιτία πολέμου (cassus belli).
Εν ξεκάθαρο ότι τζιαι οι δκυο επιδιώκουν τον ελέγχο του αιγαίου τζιαι της ανατολικής μεσογείου. Σε τυχόν προσφυγή στο διεθνές δικαστήριο, το αποτέλεσμα εν θα ικανοποιούσε τες φιλοδοξίες κανενός. Όσον αφορά στην περίπτωση του Καστελόριζου υπήρξαν ήδη παρόμοιες υποθέσεις που καταρρίπτουν τους ελληνικούς ισχυρισμούς για ΑΟΖ [βλέπε τα παραδείγματα δίπλα]. Γι’ αυτόν οι απόπειρες οριοθέτησης της ΑΟΖ προωθούνται μέσω του ανταγωνισμού τζιαι την προσπάθεια να εναρμονίσουν τες επιδιώξεις τους με τες επιδιώξεις μεγάλων δυνάμεων όπως των ΗΠΑ, Ρωσίας τζιαι ΕΕ κάτι στο οποίο εννά επανέλθουμε σε επόμενα τεύχη.
«Είναι ανοησία να πιστεύουμε ότι η Τουρκία μπορεί να αναλάβει στρατιωτική δράση κατά γερμανικών, ρωσικών, γαλλικών, ιταλικών, αιγυπτιακών, αμερικανικών συμφερόντων και σε ένα χώρο όπου το Ισραήλ πέραν των ενεργειακών του συμφερόντων τον θεωρεί προκεχωρημένη γραμμή άμυνας και ζωτικό χώρο για το γεωστρατηγικό και γεωπολιτικό του βάθος. Το ζητούμενο λοιπόν είναι να ταυτιστούν τα συμφέροντα των πανίσχυρων πολυεθνικών εταιρειών με τις πάγιες ελληνικές και κυπριακές επιδιώξεις, με τα αδιαπραγμάτευτα συμφέροντα του ελληνισμού.»
Γιώργος Ντζιμάνης Αντιστράτηγος ε.α.6
Η νέα μεγάλη ιδέα
Η πολιτική που ακολουθεί το κυπριακό κράτος ταυτίζεται σε μεγάλο βαθμό με τα σχέδια των ελληνικών επιδιώξεων. Στηρίζει το ελληνικό αφήγημα τζιαι οικειοποιείται τον χάρτη που εχάραξε ο ελληνικός επεκτατισμός στη θάλασσα. Το κυπριακό κράτος εκμεταλλευόμενο το πλεονέκτημα που του δια η «διεθνής νομιμότητα» αρπάσσει την θάλασσα για τον εαυτό του ουσιαστικά αγνοώντας τους κατοίκους τζιαι το κράτος του βορρά. Διεκδικεί επίσης διπλωματικά την θάλασσα που βρίσκεται βόρεια με τη λογική ότι αποκαθιστά τα κυριαρχικά δικαιώματα της «ενιαίας Κύπρου». Στην ουσία το (ελληνο)κυπριακό κράτος χαράσσει πολιτική αντιλαμβανόμενο τον εαυτό του ως το μόνο κράτος στο νησί τζιαι την ελληνοκυπριακή κοινότητα ως τη μόνη κοινότητα (ή τουλάχιστον ως την κυρίαρχη κοινότητα). Ήδη επροχώρησεν στην οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο (2003), τον Λίβανο (2007) τζιαι το Ισραήλ (2010) προκαλώντας τεράστιες αντιδράσεις που την τουρκοκυπριακή ηγεσία τζιαι την Τουρκία. Πέραν των αφηγήσεων που ακούμε κάθε μέρα που τα ΜΜΕ για τουρκική προκλητικότητα, το Νοέμβριο του 2014 το κυπριακό κράτος μαζί με Ελλάδα τζιαι Αίγυπτο εσυναντηθήκαν με στόχο να οριοθετήσουν ΑΟΖ χωρίς την παρουσία της Τουρκίας. Τούτη η κίνηση ήταν ξεκάθαρη πρόκληση καθώς αποκλείει την Τουρκία που τη θάλασσα αγνοώντας την πλήρως. Το αιγυπτιακό κράτος αν τζιαι διατηρεί κακές σχέσεις με την Τουρκία εν επροχώρησε στην οριοθέτηση της ΑΟΖ αντιλαμβανόμενο την επικινδυνότητα τούτου του εγχειρήματος. Αντιθέτως το κυπριακό τζιαι ελληνικό κράτος συνεχίζουν να πιέζουν προς τούτη τη κατεύθυνση.
Το θέαμα που βλέπουμε με το φυσικό αέριο τζιαι τες γεωτρήσεις εν χαρακτηριστικό παράδειγμα τούτου του ανταγωνισμού. Η κατασκευή του αγωγού EastMed φαντάζει γελοία αφού περνά που θάλασσα βάθους μέχρι 3500 μέτρων, με το κόστος κατασκευής τζιαι συντήρησης του να εν τεράστιο, κάμνοντας τον μη βιώσιμο οικονομικά, ειδικά με τα αποθέματα που ανακαλυφτήκαν που εν ελάχιστα. Η επιθυμία να περνά ο αγωγός που την Ελλάδα έσσιει καθαρά ως στόχο την αναβάθμιση της γεωστρατηγικής της θέσης αφού εννά περνά μέσα που την θάλασσα που διεκδικεί. Ο στόχος ένει να προσεγγίσει την ΕΕ τζιαι τις ΗΠΑ προσφέροντας στην Ευρώπη μιαν εναλλακτική επιλογή για φυσικό αέριο πέραν της Ρωσίας. Εάν η ΕΕ τζιαι η ΗΠΑ ενδιαφερτούν να στηρίξουν τον αγωγό, τούτο εννά μπορεί να θεωρηθεί έμμεση αναγνώριση του θαλάσσιου χάρτη της Ελλάδας. Πρόσφατα υπήρξαν πανηγυρισμοί που ελληνικής πλευράς για την εμφάνιση χάρτη που την ΕΕ που απεικονίζει την ΑΟΖ με βάση τις ελληνικές θέσεις7. Η επιθυμία του ελληνικού κράτους με τη στήριξη του κυπριακού για έλεγχο του αιγαίου τζιαι της ανατολικής μεσογείου μπορεί να χαρακτηριστεί ως η νέα «μεγάλη ιδέα» που επιδιώκει τη θαλάσσια περικύκλωση του τουρκικού κράτους τζιαι την κυριαρχία στους θαλάσσιους δρόμους βορείως του Σουέζ τζιαι νοτίως του Βοσπόρου. Η κρατική μηχανή ήδη άρκεψε να προετοιμάζεται για πόλεμο. Το φυσικό αέριο πλασάρεται ως εθνική ανάπτυξη που εννά οφελέσει ούλλην την (φαντασιακή) κοινότητα τζιαι γιαυτό εν πρέπει να σταματήσει με κανένα τρόπο. Οι καθημερινές αναφορές που τα ΜΜΕ για την προκλητικότητα της Τουρκίας χτίζουν ένα πολεμικό τζιαι στρατιωτικό κλίμα ώστε να δημιουργηθεί το κοινωνικό περιβάλλον που εννά μπορεί να υποστηρίξει οποιαδήποτε ένταση παρουσιαστεί. Αποτέλεσμα τούτου του κλίματος που καλλιεργείται εν τζιαι η έξαρση του εθνικισμού. Οι άσσιημες συνθήκες εργασίας, οι χαμηλοί μισθοί, τα ακριβά ενοίκια τζιαι άλλα τόσα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε καθημερινά, αποσιωπώνται μπροστά στην ανάγκη της εθνικής ενότητας που απαιτεί να θυσιαστούμε μπροστά στον «αιώνιο εχθρό του έθνους». Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι τα κατώτερα στρώματα εν έχουν κανένα απολύτως κοινό συμφέρον με την αστική τάξη τζιαι το κράτος. Εν που το σσιέρι μας όμως να προβάλουμε τζιείνες τες αντιστάσεις που εννά βάλλουν φραγμούς στα σχέδια του. Ο αντεθνικός αγώνας εν απαραίτητος για να ανατρέψουμε τα πλάνα του εθνικού κεφαλαίου τζιαι τες ονειρώξεις των εθνικιστών για φέρετρα τυλιγμένα στες γαλανόλευκες.
+ Σε τούτο το κείμενο με τον όρο κυπριακό κράτος, αναφερούμαστε στο κράτος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Εννα επανέλθουμε σχετικά σε μελλοντικό άρθρο.
Σημείωση 1: τι εν ο «λαός» όμως;
Εν κάποια συγκεκριμένη κοινωνική τάξη; Προφανώς οϊ. Εντός του υπάρχουν ούλλες οι ταξικές τζιαι κοινωνικές αντιφάσεις τζιαι διαιρέσεις. Ο «λαός” εν τούτη η συγκολλητική ταινία που ενώνει τες κοινωνικές διαιρέσεις. Η εθνική ενότητα που μας ταΐζουν αποκρύπτει τες προς όφελος του κεφαλαίου τζαι του κράτους του. Συνεπώς βλέπουμε το κυπριακό κράτος να δημιουργά τες κατάλληλες συνθήκες στην υλοποίηση των στόχων του καλλιεργώντας την εθνική ενότητα τζαι ένα πολεμικό κλίμα στο εσωτερικό του, έτσι ώστε να προχωρά δίχως εμπόδια.
Σημείωση 2: χαρακτηριστικά παραδείγματα που καταρρίπτουν τους ελληνικούς ισχυρισμούς:
+ Διαμάχη Ουκρανίας-Ρουμανίας: Η απόφαση του δικαστηρίου για το νησί Sarpent που εν κοντά στην ακτη της Ρουμανίας ήταν να μεν του δοθεί υφαλοκρηπίδα ή ΑΟΖ αλλά μόνο χωρικά ύδατα τζαι όρισε τη ζώνη της υφαλοκρηπίδας με την αρχή της μέσης γραμμής, αγνοώντας το.
[βλέπε https://www.rferl.org/a/World_Court_Decides_Ukraine_Romania_Sea_Border_Dispute_/1378615.html]
+ Διαμάχη Λιβύης-Μάλτας: Η απόφαση του δικαστηρίου ήταν ότι εν μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά το κριτήριο των 200 ναυτικών μιλίων τζαι η αρχή της μέσης γραμμής για την οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδα τζαι της ΑΟΖ. Έλαβεν υπόψη την αρχή της «αναλογικότητας», δηλαδή του μήκους των ακτών τζαι των πληθυσμό των δύο χωρών, θέτοντας το όριο εις βάρος της Μάλτας.
[βλέπε https://www.icj-cij.org/files/case-related/68/6417.pdf]
1 Ο περί της Ρύθμισης της Αβλαβούς Διέλευσης Πλοίων από τα Χωρικά Ύδατα Νόμος του 2011(28(I)/2011) http://www.cylaw.org/nomoi/enop/non-ind/2011_1_28/full.html
2 Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας, Άρθρο 3 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX:21998A0623(01)
3 Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας, Άρθρο 76
4 Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, Άρθρο 56
5 Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας, Άρθρο 15
6 http://kozanimedia.gr/?p=203024
7 https://www.news247.gr/kosmos/se-charti-tis-komision-i-elliniki-aoz.6693459.html